Voerefficiëntie in de melkveehouderij – een nuttig kengetal?

Voerefficiëntie, de hoeveelheid (meet)melk per kg gevoerde droge stof, is in de melkveehouderij een relatief onbekend kengetal. Dat komt door het ontbreken van betrouwbare gegevens over het voergebruik. Vooral de opname van de hoeveelheid weidegras is moeilijk te bepalen en dat geldt ook voor de opname van kuilgras. Met de introductie van de KringloopWijzer in de melkveehouderij is dat veranderd. Voor ieder melkveebedrijf geeft de KringloopWijzer een schatting van de voerefficiëntie op het niveau van de gehele melkveestapel, gemiddeld over een heel jaar. Het gaat om een schatting, want in de KringloopWijzer moeten verschillende aannames worden gedaan over bijvoorbeeld de voederbehoefte van koe en jongvee, op basis van leeftijd, melkproductie, weidegang, etc.  Gelukkig geven metingen op bedrijven van het project Koeien & Kansen aan dat de schattingen van de voerefficiëntie door de KringloopWijzer redelijk goed kloppen, mits de KringloopWijzer goed wordt ingevuld.

De vraag wat een melkveehouder heeft aan informatie over voerefficiëntie is niet eenvoudig te beantwoorden. Eerst is het nodig ervaring op te bouwen met het gebruik van dit kengetal en meer te weten over de bedrijfskenmerken die voerefficiëntie bepalen. Daarvoor is een analyse gemaakt van de variatie in voerefficiëntie van ruim 12.000 melkveebedrijven in 2020, en van de factoren die de variatie beïnvloeden.

Variatie tussen bedrijven in voerefficiëntie en stikstofbenutting

Voerefficiëntie

De variatie tussen bedrijven in voerefficiëntie op bedrijfsniveau (veestapelniveau) wordt vooral bepaald door de melkgift per koe, het aantal jongvee per koe, het VEM-gehalte van de graskuil, aandeel maïs in het rantsoen en het aandeel krachtvoer in het rantsoen (Tabel 1). Dat blijkt uit de statistische analyse van de resultaten van de KringloopWijzer. Het ruw-eiwitgehalte in het rantsoen en het aantal weidedagen blijken relatief weinig effect te hebben.

Stikstofbenutting

Ook is nagegaan welke factoren de variatie tussen bedrijven in de stikstofbenutting (N-benutting) van de veestapel kunnen verklaren. Het ruw-eiwitgehalte in het rantsoen en de melkgift per koe blijken vergelijkbaar grote, maar tegengestelde bijdragen te geven aan het verklaren van de variatie in N-benutting (Tabel 1). Het aantal stuks jongvee per melkkoe en het aandeel graskuil in het rantsoen hebben een negatief effect op de N-benutting. Een positief effect hebben het VEM-gehalte van de graskuil en het aandeel krachtvoer in het rantsoen.

Tabel 1. Resultaten van de statistische analyse van de voerefficiëntie en de stikstofbenutting (N-benutting) van de veestapel van ruim 12000 melkveebedrijven in 2020. De coëfficiënten geven het relatieve belang aan (zijn dimensieloos); hoe hoger de coëfficiënt hoe groter de bijdrage aan het verklaren van de variatie in voerefficiëntie en Stikstof (N)-benutting.

Het is niet verrassend dat de melkproductie per koe en het aantal stuks jongvee bepalend zijn voor zowel de voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel. Nog niet zo bekend is de mate waarin deze kengetallen bepalend zijn voor de voerefficiëntie en de N-benutting van de veestapel. Een logische verklaring is dat er relatief minder voer nodig is voor onderhoud (inclusief droogstand en opfok jongvee) bij een hoge melkproductie dan bij een lage melkproductie, en bij weinig jongvee per melkkoe dan bij veel jongvee per melkkoe.

Voer efficiëntie en N-benutting nuttige informatie voor de prestatie van de veestapel

Bij het berekenen van de voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel is in deze studie alleen gekeken naar de melkopbrengst en dus niet naar omzet en aanwas (en/of andere waarden). Echter, de voerefficiëntie en N-benutting geven een weinig realistisch beeld van de situatie op bedrijven met een ‘dubbeldoel-veestapel’, omdat omzet en aanwas niet is meegenomen. Ook is niet gecorrigeerd voor het uitbesteden van de jongvee-opfok; melkveebedrijven die de jongvee-opfok uitbesteden aan andere bedrijven hebben een ‘kunstmatig’ hoge voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel. Voor de meeste ‘gemiddelde’ melkveebedrijven kan voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel wel nuttige informatie verschaffen over de prestaties van de veestapel en als onderbouwing van het voersaldo (het melkgeld minus de kosten van aangekocht voer). Daarom is het belangrijk om voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel voortaan mee te nemen in de analyse en bespreking van de resultaten van de KringloopWijzer.

Vergelijk voerefficiëntie van je bedrijf met andere bedrijven

Hoe kun je bepalen of de voerefficiëntie van een bedrijf goed genoeg is? In de eerste plaats door de voerefficiëntie (en het voersaldo) van een bedrijf te vergelijken met (gemiddelde) resultaten van vergelijkbare bedrijven. Als de voerefficiëntie van een bedrijf fors afwijkt van het gemiddelde van een groep, zoek dan uit waardoor die afwijking wordt veroorzaakt. Dit betekent ook dat er in de KringloopWijzer aanvullende analyses worden gedaan en resultaten moeten worden gepubliceerd, zoals bijvoorbeeld de kwaliteit van de snijmais en levensproductie van de veestapel. Ook kun je verkennen hoe voerkosten kunnen worden meegenomen in de analyse van een bedrijf. Daarenboven kun je de resultaten van een bedrijf vergelijken met resultaten van onderzoek waarbij de voerefficiëntie is gemeten in voederproeven van lacterende melkkoeien. Die proeven geven meestal aan wat de potentie is. Uit die proeven blijkt dat de gemeten voerefficiëntie meestal varieert tussen 1,3 en 1,6 kg melk (FCPM) per kg droge stof, afhankelijk van het lactatiestadium, kwaliteit van het voer en ook het genotype van de koe. De voerefficiëntie van enkel lacterende melkkoeien is dus hoger dan die van een gehele melkveestapel.

Relatief nieuwe kengetallen

Voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel van praktijkbedrijven zijn relatief nieuwe kengetallen die door de KringloopWijzer beschikbaar komen. In het onderzoek worden deze kengetallen al jaren gebruikt, maar voor melkveehouders zijn het relatief nieuwe kengetallen. Het vergt tijd om de waarde van deze kengetallen voor een bedrijf te leren kennen. Dit artikel geeft weer hoe hoog de gemiddelde voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel zijn op praktijkbedrijven, hoe groot de variatie is en welke factoren die variatie beïnvloeden. Er zijn meer studies nodig om de waarde van voerefficiëntie en N-benutting van de veestapel voor praktijkbedrijven te doorgronden en aan te geven.

De resultaten van de analyses zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Frontiers in Sustainable Food Systems’. Het artikel is hier te downloaden

Jouke Oenema & Oene Oenema, Wageningen Universiteit & Research

Bron foto: Harry Kolenbrander