Vastleggen van koolstof in je bodem, het waarom en hoe

In 2030 moet Nederland 55% minder broeikasgassen uitstoten ten opzichte van 1990. Het streven is zelfs 60% vermindering. In 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn. De zuivelsector neemt 1.6 Megaton CO2-equivalenten voor haar rekening. De helft wordt gerealiseerd via maatregelen voor ‘Dier en Voeding’ en ‘Mestopslag en Bemesting’ door reductie op methaan en lachgas. De andere helft zijn maatregelen voor ‘Bodem en Gewas’ en ‘Energiebesparing en productie van Duurzame Energie’. Dit omvat vooral emissiereductie van koolstofdioxide (CO2), maar ook koolstofvastlegging in de bodem en emissiereductie van lachgas.

Relatie tussen organische stof en bodemkoolstof

Als we het hebben over bodemkoolstof wordt organische stof ook vaak genoemd. Organische stof is een verzamelnaam voor allerlei verbindingen waarin koolstof de basis vormt; van kleine en oplosbare moleculen tot (houtige) plantendelen. Organische stof in de bodem vervult verschillende functies. Allereerst zorgt het voor het vasthouden en laten vrijkomen van nutriënten, vooral stikstof. Daarnaast verhoogt organische stof het watervasthoudend vermogen van de bodem, waardoor meer water beschikbaar is voor de plant. Bovendien is organische stof voedsel voor allerlei bodemorganismen zoals bacteriën, nematoden en regenwormen. Deze hebben een gunstig effect op de structuur van de bodem. Een rijk en divers bodemleven kan ook zorgen voor een betere weerbaarheid tegen bodemgebonden ziekten en plagen. Met het vastleggen van koolstof wordt CO2 uit de atmosfeer verwijderd. Op die manier compenseert het de uitstoot van broeikasgassen, en dus, is het positief voor het klimaat. De bijdrage aan een lagere broeikasgasuitstoot is niet spectaculair, maar wel substantieel. Zeker in relatie tot de emissies van broeikasgassen uit de landbouw zelf is het een effectieve maatregel. Goed koolstofbeheer dient zo een maatschappelijk doel.

Historie belangrijk voor koolstofopbouw

De huidige koolstofvoorraad in de bodem bestaat uit verschillende componenten die meer of minder snel afbreken. De totale voorraad, maar ook de verdeling over de componenten, is het resultaat van het voorgaande landgebruik, de bemesting en het beheer. Bijvoorbeeld de aanvoer van relatief makkelijk afbreekbare koolstof (gewasresten) leidt tot een hogere afbraak en dus een lagere vastlegging dan de aanvoer van relatief moeilijk afbreekbare koolstof (compost). Het ontbreken van informatie over de voorgeschiedenis is ook een van de redenen dat de berekende uitkomsten van bodemkoolstof in de bodem nu nog indicatief zijn in de KringloopWijzer.

Maatregelen voor verbeteren koolstofbalans

Maatregelen om bodemkoolstof vast te leggen zijn: meer grasland in het bouwplan, bestaand grasland niet scheuren, gebruik van groenbemesters (grond groen houden in de winter), achterlaten van gewasresten op het land en gebruik van organische mest in plaats van kunstmest.

Specifiek voor veengronden draait het om waterbeheer. Het verhogen van het grondwaterpeil verlaagt de CO2-uitstoot. Actieve Waterinfiltratie (AWIS) of Passieve Waterinfiltratie (PWIS) kunnen de uitstoot behoorlijk verlagen. Klei in veen lijkt dit ook te kunnen. Dit is nog in onderzoek en heeft mogelijk hetzelfde effect als PWIS. Ook greppelinfiltratie en moldrainage zijn mogelijkheden; beide worden nog niet grootschalig toegepast.

Meer weten over bodemkoolstof?

Op de website van de KringloopWijzer is in de lijst met veelgestelde vragen een module opgenomen met vragen en antwoorden over Koofstofbalans in de bodem. Klik hier voor het-vraag-en-antwoord-overzicht.

In mei 2022 heeft de KringloopWijzer een webinar georganiseerd over Bodemkoolstof doorgronden. Onder leiding van Louwrens van Keulen (ZuivelNL) gingen de experts René Schils van Wageningen University & Research en Paul Blokker van DLV advies in gesprek over hoe het zit het met de koolstofbalans van grasland en maisland, hoe je de voorraadverandering in de bodem kunt berekenen, met welke maatregelen je de voorraad bodemkoolstof kunt verhogen en hoe  de KringloopWijzer rekent met bodemkoolstof. Kijk hier het webinar terug.